Тәуелсіздікке 30 жыл: Ұлттық бірлікті нығайтудағы ҚХА рөлі

Ассамблея қалай пайда болды

ҚР Тұңғыш Президенті-Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың бастамасымен 1995 жылғы 1 наурызда нақты құрылды. ҚХА басты міндеті мемлекеттік ұлттық саясатты іске асыру, ҚР-дағы қоғамдық-саяси тұрақтылықты қамтамасыз ету, мемлекеттік және азаматтық қоғам институттарының этносаралық қатынастар саласындағы өзара іс-қимылының тиімділігін арттыру болып табылады. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан халқы Ассамблеясын құру идеясын алғаш рет 1992 жылы Тәуелсіздіктің бірінші жылдығына арналған Қазақстан халықтарының форумында айтқан болатын. 1995 жылғы 1 наурызда Қазақстан халқы Ассамблеясын Мемлекет басшысы жанындағы консультативті-кеңесші орган мәртебесімен құру туралы Жарлығы шықты.

«Қазіргі кездегі жастарға біз бастау керек болған ХХ ғасырдың 90 -жылдарының басында Қазақстанның қандай болғанын елестету қиын. Одақтас 15 республиканың ішінде соңғы орындарды иелендік деп айту ештеңе айтпауды білдіреді», - деп еске алды Елбасы ҚХА XXII сессиясында.

Сондай-ақ, тұрғындардың кедейлігімен қатар, елдің көп ұлтты болуы мәселесі де болды. Бұрынғы кеңес азаматтарының тарихи отанына кетуі кадр тапшылығын тудырып, елдің еңбек және экономикалық әлеуетін әлсіретті.

Елбасы ҚХА -ның XXII сессиясында еске салғандай, Қазақстан бұрынғы кеңестік республикалардағы ұлтаралық қақтығыстардан дұрыс қорытынды жасай алды. Оның айтуынша, әр түрлі елдердің басшылары Қазақстанды панисламизм, пантүркизм, батыс өркениеті идеяларына тартуға тырысты. Бірақ қазақстандықтар ел тағдырын өз қолдарына ала алды.

Тарихқа саяхат

Көп ұлтты Қазақстанның қалыптасуы бірнеше ғасырларға созылды. Столыпин реформасы кезінде қазақ даласына Беларусь, Украина және Ресейден миллионнан астам адам келді. 30-жылдардағы ұжымдастыру кезеңінде республикадан жер аударылған 250 мың шаруалар репрешыссияға ұшырады. 1,2 миллионнан астам адам Қазақстанның өндірістік объектілеріне жер аударды.

Сталиннің тұсында қазақ даласына тұтас халықтар жер аударған болатын. Нақтырақ айтар болсақ, 800 мыңнан астам неміс, 18 мың корей, 500 мың кавказ халықтарының өкілдері, 100 мың поляктар. Күзетшілердің мазақтарына, үйлердің суығына, жолда аштыққа, туыстары мен балаларынан айырылып, далаға қонуға мәжбүр болды. Қазақ отбасылары оларды аштықтан құтқарды. Елбасы еске түсіргендей, сол жылдары оның отбасы үш баласы бар ерлі -зайыптыларды да қабылдаған.

30-40 жылдары республика аумағында 11 лагерь ашылды. Мыңдаған және жүздеген тұтқындар қорқынышты өлімнен қайтыс болды. Ұлы Отан соғысы кезінде республика тағы 300 мыңнан астам эвакуаторды қабылдады. Кейін 50 -жылдары тың жерлерді игеру үшін Қазақстанға 1,5 -тен астам адам келді. Осылайша, ХХ ғасырда 5,6 миллионға жуық адам түрлі себептермен Қазақстанға қоныс аударды. Сонымен қатар, байырғы халықтың эмиграция процестері жүрді: 1,3 миллион қазақ отбасын қуғын -сүргіннен құтқару үшін елден кетті, тағы 1,5 миллион адам аштықтан өлді.

«Көріп отырғаныңыздай, біздің көп ұлтты саяси жүйе жасанды түрде құрды. Және бұл жер бетінде өз бетінше болмаған адамдардың кінәсі емес. Олардың барлығы бүгінде қазақстандық бола алды. Біз барлығын біртұтас, біртұтас халыққа біріктіре алдық. Бұл біздің бүгінгі басты артықшылығымыз. Бұл біздің күшіміз», - деді Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев ҚХА -ның XXII сессиясында сөйлеген сөзінде.

Ассамблеяның негізгі міндеті

Ассамблеяның негізгі міндеті – этносаралық қатынастар саласында мемлекеттік органдармен және азаматтық қоғам институттарымен тиімді өзара іс-қимылды қамтамасыз ету, қоғамда этносаралық келісімді және толеранттылықты одан әрі нығайту үшін қолайлы жағдай жасау, ел бірлігін нығайту, қазақстандық қоғамының негіз қалаушы құндылықтары бойынша қоғамдық келісімді қолдау және дамыту болып табылады. Сонымен қатар, Қазақстан халқы Ассамблеясы мемлекеттік органдарға экстремизм мен радикализм көріністеріне қарсы әрекет етуге, азаматтардың демократия нормаларына негізделген саяси-құқықтық мәдениетін қалыптастыруға көмек көрсетеді. Ассамблея этномәдени бірлестіктердің күш біріктіруін қамтамасыз етеді, этно мәдени орталықтардың, Қазақстан халқының ұлттық мәдениеттері, тілдері мен дәстүрлерінің өркендеуін, сақталуын, және дамуын қамтамасыз етеді.

Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президентiне — Елбасына Қазақстан халқы Ассамблеясын өмiр бойы басқару құқығы тиесiлi. Естеріңізге сала кетейік, 2016 жылдан бастап Қазақстан халқы Ассамблеясының құрылған күні – 1 наурыз Алғыс айту күні болып атап өтіледі. Ол көп этносты Қазақстандағы мейірімділік пен достықты білдіреді.

Ұлтаралық келісімнің қазақстандық тәжірибесі

Қазақстан- қазіргі таңда 150-ден астам этнос пен 40 конфессияның ортақ үйі. Елімізде 471 ұлттық-мәдени бірлестік, 19 республикалық және өңірлік ұлттық газет, радио және телебағдарлама, 6 Ұлттық театр, 100 - ден астам этникалық мектеп және 170 тілдік орталық жұмыс істейді. Ұлттық жаңғыру мектептерінде 11 тілді оқыту бойынша 29 бөлім жұмыс істейді. 4 мыңнан астам діни бірлестік, 46 конфессия мен деноминацияны білдіретін 3 мыңнан астам ғибадат үйі жұмыс істейді.

«Ұлттық ерекшелік жоқ. Ұлттар көп, ал жер бір. Демек, Заңда бекітілген басқа біреудің құқықтарын құрметтеу және барлығының толыққанды дамуы үшін кең мүмкіндіктер. Кез келген, тіпті ең кіші ұлттық топтың мүдделеріне назар аудару, ұлттық салт – дәстүрлерге шынайы құрмет - әділетті ұлтаралық әлемнің негізі», - деді ҚР Тұңғыш Президенті, Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан халқы Ассамблеясының XX сессиясында.

Ұлтаралық және конфессияаралық келісімнің қазақстандық тәжірибесі ең жоғары халықаралық деңгейде мойындалды. Оны әлемнің көптеген елдерінің саяси және рухани көшбасшылары, қоғам қайраткерлері атап өтеді.

Этносаралық және конфессияаралық келісімнің қазақстандық тәжірибесі жоғары халықаралық деңгейде танылды. Оны әлемнің көптеген елдерінің саяси және рухани көшбасшылары, қоғам қайраткерлері атап өтеді.

«Қазақстан әр түрлі ұлттардың бейбіт қатар өмір сүруінің үлгісі бола алады. Сіз әртүрлілікті індет емес, бата ретінде қарай аласыз. Сіздің арқаңызда осы ұлтты құрайтын әр түрлі этникалық, мәдени, діни және кәсіби топтар олардың өміріне әсер ететін шешімдерге қатыса алады. Бұл өте маңызды», - деп түйіндеді 2002 жылы БҰҰ Бас хатшысы Кофи Аннан.

Бүгінде Қазақстан халқы Ассамблеясы тек консультативтік-кеңесші орган ғана емес, сонымен қатар Қоғамдық келісім кеңестері, Аналар кеңесі, Достық үйлері болып табылады. ҚХА барлық қазақстандықтармен бірге пандемия кезінде әлеуметтік дағдарыстан шығуға белгілі үлес қосты. «Біз біргеміз!», «#Бизудеміз» әлеуметтік акциялары жүзеге асты.

Оның идеологиялық шабыттандырушысы, Төраға Нұрсұлтан Назарбаевтың күш -жігерінің арқасында Қазақстан халқы Ассамблеясы әрқашан қоғамның қажеттіліктерін қанағаттандыруда.

Естеріңізге сала кетейік, ағымдағы жылдың 28 сәуірінде Елбасының ҚХА-ның ХХІХ сессиясы өзінің өмірлік төрағалық ету құқығынан бас тартқанын және ҚХА төрағасының өкілеттіктерін Қазақстан Республикасының қазіргі Президентіне бергенін мәлімдей отырып, өзінің көреген және прагматикалық саясаткер мәртебесін растады.