Ұлт саулығы Ұлттық кеңестің назарында

29 Наурыз, 2021 21:45

Елімізде күтімге мұқтаж балалардың саны жыл санап артып келеді. Бұл – ұлт саулығына тікелей әсер ететін тенденция деуге болады. Сондықтан мүмкіндігі шектеулі жандардың тұрмысы кейінгі кезде Үкімет деңгейінде жиі көтеріліп жүр. Әлеуметтік саясатқа басымдық берген мемлекет болғандықтан осылай болуы заңды да.

2019 жылғы статистика бойынша Қазақстанда даму мүмкіндігі шектеулі 161 156 бала бар екен. Ал еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің 2020 жылғы 2 желтоқсанда Үкімет отырысында келтірген дерегіне сенсек, 94 мыңнан астам бала ерекше күтімге мұқтаж. Осы мәселеге қатты алаңдаушылық білдірген Президент Қасым-Жомарт Тоқаев Ұлттық қоғамдық сенім кеңесінің бесінші отырысында Денсаулық сақтау министрілгі мен Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің деректерін бір арнаға тоғыстыратын бірыңғай ақпараттық база құруды тапсырды.

«Қазір күтімге мұқтаж адамдардың өзіне тиесілі әлеуметтік қызметтерді пайдалануы өте қиын. Олар онсыз да белгілі нәрсені дәлелдеу үшін түрлі кеңсенің табалдырығын тоздыруға мәжбүр. Цифрлық технологиялар мен автоматтандыру дәуірінде мұндайға жол беруге болмайды. Сондықтан жұмыс тәсілін дереу өзгерту қажет. Бірыңғай ақпараттық қор база құрып, жұртқа ыңғайлы әрі жұмыс істеуге оңтайлы жүйені неге жасамасқа», - деді мемлекет басшысы.

Статистика бойынша, соңғы 10 жылда даму мүмкіндігі шектелген балалардың саны 149 043-тен 161 156 адамға өскен. Тек 2012-2013 жылдары ерекше тіркеудегі балалардың саны азайған екен. Бірақ бұл осы аралықта шамамен 13 мың бала сырқатынан құлат таза айықты деген сөз емес. 2012 жылы маскүнемдік пен нашақорлыққа, уытқұмарлыққа ерте жастан шалдыққан балалар осы тізімнен шығарылған. Сол себептен де статистикада 2012-2013 жылдарда дамуы тежелген балалардың саны азайтылып берілген.

Өңірлер бойынша қарасақ, Алматы, Шығыс Қазақстан, Қарағанды, Түркістан облыстары мен Алматы қаласында тоқтаусыз әрі жылдам өсіп жатқанын көруге болады.

1-кесте. Мүмкіндігі шектеулі балалардың 10 жылдағы статистикасы. (Дамудағы мүмкіндігі шектеулі балалар да тізімге енген).

	2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019
Қазақстан Республикасы	149 043	151 216	148 652	138 513	141 952	141 821	144 783	147 396	153 230	161 156
Ақмола	6 159	5 685	6 089	6 373	6 845	6 932	6 741	6 848	7 416	10 652
Ақтөбе	4 337	4 901	4 815	5 124	5 169	5 234	5 410	5 729	5 884	6 344
Алматы	7 597	8 732	9 767	9 222	10 061	9 966	10 527	11 085	11 914	13 255
Атырау	5 234	4 992	5 312	4 754	4 604	4 507	4 003	4 300	4 701	5 587
Шығыс Қазақстан	12 309	12 420	12 322	11 369	12 651	13 914	15 208	14 901	14 998	15 733
Жамбыл	6 365	6 972	7 174	7 324	7 474	7 630	7 750	7 895	7 911	7 961
Батыс Қазақстан	7 859	8 024	7 298	6 487	6 091	6 156	6 032	6 025	5 922	5 967
Қарағанды	12 547	13 589	13 484	11 120	11 035	10 808	8 904	8 987	11 183	11 672
Қостанай	13 810	12 884	13 170	11 693	11 373	11 103	10 904	10 777	10 779	10 159
Қызылорда	4 462	4 697	4 365	3 958	4 367	4 903	5 467	6 218	5 888	5 739
Маңғыстау	2 473	2 916	3 005	3 009	3 353	3 885	4 338	4 968	5 485	6 175
Павлодар	5 794	5 939	6 161	6 302	6 342	4 685	6 228	6 452	6 630	6 832
Солтүстік Қазақстан	5 257	5 208	5 100	4 574	4 605	4 638	4 736	4 521	4 332	4 150
Түркістан	41 525	40 130	35 819	33 445	32 415	30 023	28 362	28 661	20 051	19 149
Шымкент қ	-	-	-	-	-	-	-	-	8 709	9 429
Нұр-Сұлтан қ.	5 126	5 737	6 228	7 125	7 927	8 504	9 297	7 874	7 557	9 065
Алматы қ.	8 189	8 390	8 543	6 634	7 640	8 933	10 876	12 155	13 870	13 287
Дерек Ұлттық статистика бюросының сайтынан алынды. Жалпы мүмкіндігі шектеулі жандардың статистикасы да осыған ұқсас. Елдегі 695 253 мүгедектің 256 199 адамы жоғарыда аталған 4 өңірде тұрады. 2-кесте. Мүмкіндігі шектеулі азаматтардың 10 жылдағы статистикасы.

	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019
Қазақстан Республикасы	563 086	609 780	626 740	627 163	637 217	651 924	662 544	680 025	695 253
Ақмола	26 298	28 193	28 470	28 003	28 221	28 637	28 821	29 200	29 059
Ақтөбе	19 667	21 451	22 181	22 256	22 909	24 040	25 008	25 962	27 044
Алматы	62 919	69 584	71 144	70 282	69 968	68 248	67 280	68 259	68 775
Атырау	16 268	17 554	18 301	18 888	19 438	20 239	21 003	21 748	22 886
Шығыс Қазақстан	54 730	57 560	58 165	57 124	57 073	57 080	56 704	56 920	56 543
Жамбыл	36 021	38 375	39 622	40 365	41 377	42 570	43 301	44 679	45 880
Батыс Қазақстан	23 547	25 019	25 408	24 753	24 201	24 036	23 684	24 023	24 401
Қарағанды	56 994	61 704	63 385	62 239	63 102	64 329	65 552	66 845	67 763
Қызылорда	24 137	26 517	27 117	27 304	27 999	29 151	29 234	29 751	30 115
Қостанай	24 423	26 310	27 022	26 907	27 399	27 676	27 831	28 013	28 177
Маңғыстау	15 215	17 440	18 512	19 661	20 703	22 358	23 708	25 545	27 715
Павлодар	26 701	29 092	29 591	28 410	28 292	28 061	27 699	27 915	27 965
Солтүстік Қазақстан	27 388	29 117	29 402	28 747	28 542	28 194	27 397	27 268	26 944
Түркістан	93 110	101 944	106 244	108 547	112 292	117 392	121 663	91 001	94 128
Шымкент қ.	-	-	-	-	-	-	-	35 498	36 634
Алматы қ.	41 063	42 607	43 510	44 196	45 436	47 967	49 511	51 679	53 706
Нұр-Сұлтан қ.	14 605	17 313	18 666	19 481	20 265	21 946	24 148	25 719	27 518

Дерек Ұлттық статистика бюросының сайтынан алынды.

Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің дерегіне сенсек, 2020 жылы мүмкіндігі шектеулі жандардың тізімі тағы 10 мың адаммен толыққан. Тіркеудегі 705 мың адамның 430 мыңы еңбекке жарамды жаста болса, 181 мыңы зейнетте. 94 мың бала бар. Күтімді қажет ететін адамның саны артқан сайын қамқорлықтың сапасы сынға түсетінін айтпаса да түсінікті. Әлеуметтік қолдаулардың ашықтығын қамтамасыз ету үшін осы саладағы сатып алу процестері цифрландырылғаны белгілі. Қазір сол жүйенің өзіне көп сын айтылып жатыр. Мүмкіндігі шектеулі жандарға жағдай жасаудың бірыңғай стандарты қалыптасып үлгергенімен, өңірлерде оның орындалуы түрлі деңгейде.

Президент жанындағы Қазақстан стратегиялық зерттеулер институтының директоры Зарема Шаукенова Президенттің бұл бастамасы әсіресе ерекше күтімді қажет ететін балардың басындағы проблеманы шешуге оңтайлы жол ашады деп отыр.

Барлық санаттағы мүгедектікті анықтау рәсімдерін жеңілдету, күтімге мұқтаж адамдардың өзіне тиесілі әлеуметтік қызметтерді пайдалануы бойынша жұмыстарды жүйелеп, қазіргі цифрлық стандарттарға сай жетілдіру қажеттігі артуда. Осыған орай Президенттің Денсаулық сақтау, Білім беру және Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрліктерінің ведомствоаралық өзара іс-әрекетін негізге ала отырып, Бірыңғай ақпараттық базаны құру арқылы оңтайлы жүйені жасау жөніндегі тапсырмасы қажетті әрі уақытылы екені анық.

«Сондай-ақ, Мемлекет басшысы мүмкіндігі шектеулі азаматтардың қажет етілген объектілерге кедергісіз кіруді қамтамасыз ету мақсатында жергілікті атарушы органдарға қажет етілген барлық объектілердің картасын дайындауды тапсырды. Ол өте маңызды, себебі объектілердің қолжетімділігі проблемасы туралы мүмкіндігі шектеулі жандардың өзі де, олардың құқықтарын қорғаушы ұйымдар да, үкіметтік емес ұйым өкілдері де әрдайым айтып жүр», - дейді Зарема Шаукенова.

Былтыр пандемия мен дағдарысқа қарамастан осы адамдардың қамқорлығына бөлінетін қаражат 12 пайыз көбейтілген болатын. Яғни, мемлекет 705 мың отандасымыздың күтіміне бір жылда 448 млрд теңге жұмсаған Аталмыш қаражат мүгедектегі бар жандардың өмір сапасын жақсартып, құқықтарын қамтамасыз етудің 2025 жылға дейінгі ұлттық жоспары аясында игеріліп отыр.

Сол бағдарламаның шеңберінде оңалту болжамы қолайсыз адамдар үшін мүгедектік мерзімі 5 жылға дейін ұзартылды. Ал бала 5 жылға немесе ол 16 жасқа толғанға дейін мүгедек деп танылатын көрсетілімдер кеңейтілді. Ағымдағы жылы елімізде алғаш рет электр жетегі бар отандық кресло-арбаларды өндіру бойынша жоба іске қосылды. «Тыныс» акционерлік қоғамы алғаш рет электр жетегі бар 1381 отандық кресло-арбаны мемлекеттік тапсырыспен жасап шығарды. Amazon және Alibaba сияқты сервистердің қағидаты бойынша мүгедек адамдар үшін aleumet.egov.kz әлеуметтік қызметтер порталы іске қосылды.

Аталған шаралар мен жобалардың бәрі Ұлттық қоғамдық сенім кеңесі құрылғаннан бері тұрақты көтеріліп келе жатқан мәселелер болатын. Кеңес мүшелері үйым отырыстарында бұл мәселені бірнеше рет көтерді. Президент ол ұсыныстың бір де біреуін жерде қалдырмай, нақты шешімдермен бекітіп келеді. Жауапты ведомстволар мен Ұлтты кеңес мүшелерінің бірге атқарған жұмыстарының арқасында нақты шаралар мен нормаларға айналуда. Бұл да Ұлттық қоғамдық сенім кеңесінің жемісті жұмыс істеп жатқанын айғақтайды.

Ерден Қадыров

Барлық жаңалықтар