Егжей-тегжейлі

Қазақстан архивтеріндегі өзекті мәселелер

2018 жылғы 21 қарашада Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті, Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың «Ұлы даланың жеті қыры» атты мақаласы жарық көрді. Мақалада қазақ халқының тарихындағы үздік тұстарға тұқталып, оны бүгінгі заманның құндылықтарына айналдыру, оларды жаңа деңгейге шығарып, зерттеп-зерделеу туралы ұсынымдар жазылды.

9 Тамыз, 2021 10:57

Олимпиада ойындарын өткізу: шығын ба әлде табыс па

1896 жылы алғашқы заманауи ойындар өткізілгеннен бері олимпиада түбегейлі өзгерді. ХХ ғасырдың екінші жартысында өткізу шығындары да, одан келетін кірістер де тез өсті, бұл қабылдаушы елдерге деген ауыртпалық пен артықшылық туралы пікірталас тудырды. 

6 Тамыз, 2021 18:12

Қажырлы қаламгер – Қалмұқан Исабаев

Соғыста қаруымен, бейбіт күнде қаламымен халқына қызмет еткен тұлғаның бірі - жазушы Қалмұқан Исабаев. Ол он екі жыл өмірін әскерге беріп, соғыстан соңғы жылдарда Ильменау қаласының коменданты қызметін атқарған, қарт қаламгер еді. Ғибратты ғұмыр иесі жайлы ой толғамды сіздермен бөліскенді жөн көріп отырмыз.

6 Тамыз, 2021 17:33

Салық заңнамасындағы жаңашылдықтар

Салық саясатты кез келген мемлекеттің экономикасында айрықша мән-маңызға ие. Өйткені әр түрлі деңгейдегі салық түсімдерінен мемлекеттің қазынасы қалыптасады. Салықтың маңыздылығына ерте замандардан бастап барлық өркениеттер мен жекелеген мемлекеттік құрылымдардың билеушілері айрықша көңіл бөліп, салық саясаты бүгінге дейін жүйелі түрде жалғасып, түрленіп келеді. Бұл ретте, Қазақстан да тәуелсіз ел ретінде өз салық заңнамасын қалыптастырып, дамытып, оны жетілдіруге мүдделі. Бүгінгі мақаламызда осы тақырып төңірегіндегі мәселелерді қаузайтын боламыз.

5 Тамыз, 2021 17:21

Электронды коммерция: өңірлік және ішкі дамуды ынталандыру

Қазіргі әлемде мемлекеттердің өзара интеграциясы қоғам өмірінің кез-келген саласымен тығыз араласып кеткен. Ол мемлекеттің ішкі әлеуметтік-экономикалық, технологиялық дамуы және алыс-жақын елдермен сауда, инфрақұрылым және инновация салаларындағы қарым-қатынасының беріктігімен де байланысты. Соңғы онжылдықтардағы цифрлық дамудың ықпалымен «білім экономикасы» деп аталатын экономикалық қатынастардың жаңа парадигмасы қалыптасып, коммерция мен жалпы кәсіпкерліктің интернетке қарай көшуі көзге үйреншікті жағдайға айналды. Электронды сайттар, мессенджерлер мен әлеуметтік желілерді қолдана отырып халықтың күнделікті тұтынатын тауарын сату, оның соңғы жылдардағы әлем бойынша көрсеткіші ұлғайғанын байқаймыз. «Білім экономикасының» басты айырмашылығы да сол – бұл бизнесті электронды қалыпқа көшірудің жаңа мүмкіндіктері және әлемдік экономиканың шаруашылық субъектілері арасындағы ақпарат алмасу, оны өңдеу мен ұсынудың тың тәсілдерінің пайда болуы. Осының барлығы экономикалық, саяси және әлеуметтік-мәдени қатынастардың дамуына, тіпті жаһандануына катализатор ретінде ықпал етеді.

30 Шілде, 2021 12:29

Мемлекеттік-жекешелік әріптестіктің жай-күйі қалай

Мемлекеттік-жекешелік әріптестік соңғы жылдары Қазақстанда кең таралып, өз тиімділігін дәлелдеп келе жатқан маңызды үрдіс. Мемлекеттің елдегі азаматтарға, қоғамға тиімді түрлі жобаларды, әлеуметтік маңызды нысандарды іске қосуға әрдайым ресурстық мүмкіндігі бола бермейді. Бұл ретте, қолында тиісті қаражаты бар, елдің жағдайына, қоғамдағы өзекті мәселелерге немқұрайлы қарамайтын іскер, қалталы азаматтар мен заңды тұлғалардың әлеуетін пайдалана отырып, оларды елге де, өзіне де пайда әкелетін осындай жобаларға тарту арқылы мақсатқа қол жеткізу өзін өзі ақтап келе жатқан үрдіс. Бұл әріптестік көбінесе орташа немесе ұзақ мерзімді қамтиды және тараптар екі жақтың ресурсын да пайдалана отырып, өзара тиімді нәтижеге қол жеткізуді көздейді. Мұны қоғамда бір сөзбен мемлекеттік-жекешелік әріптестік деп атайды. Бүгінгі мақаламызда осы тақырып аясында сөз қозғайтын боламыз.

27 Шілде, 2021 16:15

Қоршаған ортаны қорғай аламыз ба

Жазғы уақытта мектептен демалысқа шыққан оқушылар, жұмыстан жылдағыдай еңбек демалысын алған ата-аналар, шет елден, еліміздің әр аймағынан келген туристер Қазақстанның көрікті жерлеріне, өзен-көлдеріне, тау-тастарына барып демалады. Биыл өткен жылмен салыстырғанда карантин шектеулері аз болғандықтан, алыс-жақын шет елге демалуға аттанған қазақстандықтардың қарасы көп. 

23 Шілде, 2021 17:34

ШЫҰ-ға 20 жыл: Тұрақтылық пен өркендеу жолындағы ынтамақтастық

Тәжікстан Республикасының Президенті, 2021 жылы ШЫҰ-ға мүше мемлекеттер басшылары кеңесінің төрағасы Эмомали Рахмонның “Ховар" ТҰАА-ға шыққан “ШЫҰ-ға 20 жыл: Тұрақтылық пен өркендеу жолындағы ынтамықтастық” атты мақаласын ұсынамыз.

23 Шілде, 2021 09:01

Қазақстандағы миграцияның негізгі тенденциялары

Ішкі және сыртқы миграция кез келген ел секілді Қазақстанның да әлеуметтік-экономикалық және саяси-мәдени дамуына зор ықпалын тигізуші фактордың бірі. Жалпы, миграцияның негізгі себептері – тұрмыс, өмір сүру сапасын жақсарту, саяси көзқарасқа қатысты себептер, кикілжіңдер, соғыс сияқты түрлі сипаттағы қиындықтар, жаңа жұмыс орнын іздеу, өмір сүру салтын өзгерту, экология, білім алу мақсатымен жер ауыстыру т.с.с. болып кете береді. Осыған байланысты әлеуметтік ғылымда этникалық миграция, экологиялық миграция, еңбек миграциясы, білім миграциясы, туристік миграция сынды терминдер қалыптасқан. Аталған үрдістің белсенді болуы қандай да бір мемлекеттің ішінде демографиялық дисбаланстың орын алуына әкеп соғуы әбден мүмкін. Сондықтан көші-қон мәселесі қоғамдағы ең өткір тақырыптың бірі саналады. Бұл ретте, бүгінгі мақаламызда Қазақстандағы 1991 жылдан бері ішкі және сыртқы миграциялық тенденциялар жайлы баяндайтын боламыз. Толығырақ Strategy2050.kz сарапшысының материалында.

19 Шілде, 2021 12:35

Ауыл әкімін сайлау – жергілікті басқарудың реформасы

2021 жылы 25 шілде күні Қазақстанның тарихында алғаш рет ауыл әкімдерінің тікелей сайлауы өтеді. Ауыл әкімдеріне сайлаудың үгіт-насихат жұмыстары 14 шілдеде басталып, 9 күнге созылады. Республика бойынша өз лауазымынан босайтын 730 әкімнің орнына саяси партиялар және өз-өзін кандидат ретінде ұсынушы азаматтар тіркеліп, азаматтар өз ауылдарының көркеюі мен дамуы үшін таңдауларын жасайды. Жалпы, ҚР Президенті Қ. Тоқаев Ұлттық қоғамдық сенім кеңесінің отырысында Қазақстан тарихында алғаш рет аудандық маңызы бар қалалар, ауылдар, кенттер, ауылдық округтер әкімдерінің тікелей сайлауын өткізу туралы айтқан еді. Мемлекет басшысы алдағы сайлау біздің саяси жүйеміздің кемелденуінің белгісі ғана емес, сонымен бірге қоғамымыздың демократиялық дамуындағы елеулі қадам екенін атап өткен еді. Толығырақ Strategy2050.kz сарапшысының материалында.

16 Шілде, 2021 19:14

Мүгeдeктeрдi қoлдaу өркeниeттi қoғaмның бeлгici

Мүмкiндiгi шeктeулi жaндaрды (кeй кeздe мүгeдeктiгi бaр тұлғa дeп тe aтaлып кeлeдi) әлeумeттiк, құқықтық тұрғыдaн қoлдaп, қoрғaу, oлaрғa қoлaйлы жaғдaй қaлыптacтыру өркeниeттi мeмлeкeттeргe тән құбылыc. Қaзaқcтaн дa ocы рeттe әлeмдiк дeңгeйдe қaбылдaнғaн хaлықaрaлық шaрттaр мeн зaңнaмaлaрды бacшылыққa aлып, eлдeгi мүмкiндiгi шeктeулi жaндaрды қoлдaу жaғынa мeмлeкeттiк дeңгeйдe көңiл бөлeдi. Бүгiнгi мaқaлaмыздa ocы мәceлeлeр төңiрeгiндe aтқaрылып жaтқaн жұмыcтaрғa қыcқaшa тoқтaлмaқпыз.

12 Шілде, 2021 10:21

Жаһандану және жастар тәрбиесі

Кез-келген мемлекеттің қозғаушы күші, қоғамның драйвері – жастар. Жастар жаңалыққа, өзгерістер мен жедел іс-қимылға бейім. Еуразия кеңістігіндегі елдердің тарихына үңілсек, жастар және олардың қозғалыстары мемлекеттің дамуына үлкен түрткі болған. Қоғамды дүр сілкіндірген тағдыршешті оқиғалардың бел ортасында белсенді жастар жүрді. Қазіргі уақытта да мемлекеттің қоғамдық-саяси, әлеуметтік-мәдени өміріне жастар белсенді араласып, елеулі орын алып келеді. Мемлекет өзінің әлеуметтік саясатына сәйкес жастардың білім алуы, баспанамен және жұмыспен қамтылуына қажетті бағдарламаларды қабылдады. Дегенмен, жастар арасындағы қылмыс, нашақорлық, жат ағымның жетегінде кету, сыртқы миграция, ажырасу сияқты проблемалар да жоқ емес. Сондықтан жаһандану жағдайында жастарға мемлекет тарапынан көңіл бөліп, рухани-патриоттық тәрбие беру – өзектілігі жоғалмайтын міндет.

9 Шілде, 2021 18:31

Арқа төріндегі Арайлы астана жылнамасы

6 шілде – Астана күні. Бұл мемлекеттік мереке жыл сайын тәуелсіз Қазақстанның еңселі елордасы – Нұр-Сұлтан қаласының құрылған күніне орай аталып өтеді. Ел астанасының Алатау баурайынан Арқа төсіне ауысуы тарихи шешім деуге болады. Өйткені қиын-қыстау кезеңде елдің бас қаласын ауыстыру қауіпті және шығыны мол сәтсіз қадам болады деп саналды. Алайда кездескен қиындықтарға қарамастан қысқа уақытта елдің орталығында ғажайып қала бой көтерді.

6 Шілде, 2021 09:00

Тарихи роман - жастарды елдік рухта тәрбиелеу құралы

Мәдениет және ақпарат министрлігінің «Әдебиеттің әлеуметтік маңызды түрлерін басып шығару» бағдарламасы бойынша жарыққа шыққан Отан тарихына қатысты елеулі еңбектің бірі – көрнекті қаламгер, қытайтанушы, тарих және гуманитарлық ғылымдар академиясының академигі Тұрсынхан Зәкенұлының «Мәңгітас» атты тарихи романы. Аталмыш туындыда киелі Өтүкен қойнауында орда тіккен, бөрілі байрақты көк түріктер бастан кешкен қилы заман егжей-тегжейлі баяндалып, «көкберен сауыт құрсанып, күн түбіне жортқан» бағзы бабалар бейнесі шебер сомдалған. 2001 жылы Күлтегін ұстынының көшірмесі киелі Өтүкеннен Арқа төріне әкелінгенде зиялы қауымның ортасында болған Т.Зәкенұлы тарихи оқиғадан айрықша әсер алып, осы еңбекті жазуға кіріскен.

27 Маусым, 2021 12:25

Халыққа қызмет ететін мемлекет

ҚР Президенті жанындағы Қазақстан стратегиялық зерттеулер институты қазақстандықтардың мемлекеттік органдардың қандай болғанын қалайтыны туралы әлеуметтік сауалнама нәтижелерін ұсынады.

23 Маусым, 2021 11:33

Олимпиададағы қазақ спорты: кеше және бүгін

Қазақта «Бірінші байлық – денсаулық» деген жақсы тәмсіл бар. Ел азаматтарының денсаулығын жақсарту және сапалы адам капиталын қалыптастыру үшін салауатты өмір салтын, сондай-ақ бұқаралық спортты дамыту қажет. Бұқаралық спорттың дамуы, әсіресе жастардың спортқа келуі азаматтарға жақсы мотивация беретін кәсіби спорттың өркендеуімен тығыз байланысты. Сондықтан мемлекеттік құрылымдар кәсіби спорт түрлерін өркендетіп, жетістікке жеткен спортшыларды ел азаматтары арасында кең танымал етуге бар күш-жігерін салуы тиіс.

21 Маусым, 2021 10:18

Түрік тұтастығының темірқазығы (2-бөлім)

КСРО-ның күні батып, тәуелсіздіктің таңы атқан тұста түрік халықтарының бірлігі бекем бола түспесе, босаңсыған жоқ. Осы бір тарихи толқынысты сәттердің куәсі болған Тұңғыш Президент Н.Назарбаевтың естеліктері мен еңбегін құнды дерек ретінде қарастырамыз. Өйткені, тәуелсіздік тізгінін алған Қазақ еліне Түрік интеграциясының қатысушысы ғана емес, инициаторы және архитекторы деп баға берілген. Сауда соғыстары мен әлемдік саяси аренадағы ірі өзгерістердің ықпалынан өңірлік, оның ішінде түркітілдес мемлекеттердің арасындағы ынтымақтастық ерекше мәнге ие. Әсіресе, соңғы жылдардағы ҚХР мен АҚШ сауда текетіресі, РФ мен Батыстың санкциялық саясаты түрік елдерінің жаңа ынтымақтастық форматын іздеуге жол ашады. Түркітілдес мемлекеттер ынтымақтастығы кеңесінің әр жылдардағы саммиті жаһандық байланыстың баламасы ретінде қабылданды.

14 Маусым, 2021 16:00

Ғибратты жолдың ғанибеті

Жақында «Әдебиет порталында» жас қаламгер Алима Момынханның «Антрополог неге жылады?» деген атпен студенттік күндері, ондағы ерекше естен кетпес оқиғалар мен ұстаздары жайлы сырлы сұхбаты жарық көрген болатын. Сол сұхбатты оқып, шәкіртінің жазбасына тебіренген ұстазы, белгілі ғалым Қайырбек Кемеңгер ағамыз сұхбатты оқығаннан кейінгі ой толғамын жолдаған екен. Ұстаздың шәкіртіне берген жауабын оқырманға ұсынып отырмыз.

14 Маусым, 2021 14:31

Биліктегі 2 жыл: несие амнистиясы, жер мәселесі және саяси-әлеуметтік реформалар

2019 жылғы 12 маусымда Қазақстан Республикасының президентін сайлау процесі аяқталып, ресми президент лауазымына кіріскен Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаевты ұлықтау рәсімі өтті. Бүгінде осы маңызды оқиғаға екі жыл толып отыр. Бүгінгі мақаламызда тәуелсіз Қазақстанның екінші президенті өз лауазымына кіріскенінен кейінгі екі жылда атқарылған істеріне тоқталуды жөн көрдік.

14 Маусым, 2021 10:53

Түрік тұтастығының темірқазығы (1-бөлім)

Киелі Өтүкенде Ашина әулетінен тарап, «төбеде көк аспан, төменде қара жер жаралғанда ата-бабасы Бумын, Істеми билік құрған», көкберен сауыт құрсанып, күн түбіне жортқан, тарихын тасқа қашап, бабасының басына Балбал қойған көк түрік – түрік тектес халықтың арғы атасы. Еуразияның апайтөс даласының о шетінен бұ шетіне дейін ойқастап, миграцияның көшіне ілесіп өзге өркениеттің ортасына сіңген, жеңіс пен жеңілісті, азаттық пен аштықты, теперіш пен тегеурінді тартысты қатар кешіп, төрткүл дүниенің бұрышына тарыдай шашылған, бірақ замана көшінен қалыспай, туын тігіп елдік құрған түріктер. КСРО-ның күні батып, тәуелсіздіктің таңы атқан тұста түрік халықтарының бірлігі бекем бола түспесе, босаңсыған жоқ. Осы бір тарихи толқынысты сәттердің куәсі болған Тұңғыш Президент Н.Назарбаевтың естеліктері мен еңбегін құнды дерек ретінде қарастырамыз. Өйткені, тәуелсіздік тізгінін алған Қазақ еліне Түрік интеграциясының қатысушысы ғана емес, инициаторы және архитекторы деп баға берілген.

11 Маусым, 2021 13:38

Жосықсыз жарнамадан қашан құтыламыз

Қазіргі таңда адам баласы үшін ақпарат алудың жолы көп. Интернет, БАҚ және түрлі формадағы жарнама құралдары арқылы азаматтардың санасына қажетті және қажетсіз ақпарат легі сіңірілуде. Оның ішінде жарнаманың орны айрықша. Жарнама адамға көру және есту жолдары арқылы әсер етеді. Жарнамада жазылған мәтіннің әдептілік қағидаларына сәйкес келуі, тіл туралы қолданыстағы заңнама талаптарын сақтауы т.б. талаптар өкінішке орай толық сақталмай жатқанын көзі қарақты оқырман жақсы біледі. Мұның түрлі себептері бар. Бүгінгі мақаламызда жарнама саласындағы тіл заңнамасы талаптарының орындалуына қатысты сөз қозғайтын боламыз.

7 Маусым, 2021 13:07

Қоршаған ортаны қорғаудың жаһандық проблемасы

Халықаралық күндерге арналған веб-сайттар халықаралық ұйымдардың порталында ең көп кіретін ресурстардың бірі болып саналады. Халықаралық күндер белгілі бір мәселелер бойынша қызығушылықтың қаншалықты деңгейде екенін көрсетеді. БҰҰ осы веб-сайттардың қаншалықты танымал екендігін анықтау үшін біз аналитикалық құралдарды пайдаланып көрген. Соның ішінде 10 желтоқсанда атап өтілетін адам құқықтары күні, халықаралық әйелдер күні (8 наурыз), Дүниежүзілік су күні (22 наурыз) және халықаралық бейбітшілік күні (21 қыркүйек) ең танымал күндер болып шыққан. Халықаралық күндер белгілі бір өзекті мәселені әлемдік қауымдастықтың назарына ұсынып, оған көңіл бөлуге, қандайда бір проблемалары болса оның шешу жолдарын бірлесіп ойластыруға шақырады. 5 маусымда бүкіл әлемде Дүниежүзілік қоршаған ортаны қорғау күні атап өтіледі, бұл БҰҰ адамдарды табиғатты қорғауға біріктіру үшін атап өтетін ең маңызды күндердің бірі.

4 Маусым, 2021 15:47

Рәміздерді қадірлей білеміз бе

4 маусым – Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздері күні. Әлемнің кейбір мемлекеттерінде рәміздер күні ретінде арнайы күн аталып өтетін болса, кейбірінде арнайы мемлекеттік мереке ретінде тойланады. Ал кейбір елдер бұл күнді арнаулы дата ретінде қарастырмайды.

4 Маусым, 2021 10:57

Қазақстанның сайлау жүйесінің трансформациялануы

Тәуелсіз Қазақстан тарихында Сайлау процессінің орны ерекше. Сайлау процессін ұйымдастыру Республика азаматтарының ерiк бiлдiру бостандығын қамтамасыз ету кепілі. Елімізде Республика Президентiнiң, Парламентiнiң Сенаты мен Мәжiлiсi, мәслихаттары депутаттарының және өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдары мүшелерінің сайлау арқылы бекітіледі.

1 Маусым, 2021 14:36

Абай жылының айшықты тұстары

Әр халықта оның мәдениетін, дүниетанымы мен философиясын бүкіл әлемге паш ететін әйгілі адамдар бар. Солардың арқасында ұлттық өнер жауһарлары пайда болады, ғылым мен техникада, әдебиет пен мәдениетте жаңалықтар орын алады. Ұлылардың есімі – оларды өсірген халық пен жердің бет-бейнесі. 2020 жылы тамыз айында ұлы қазақ ақыны, ойшыл, композитор, қоғам қайраткері, қазақ жазба әдебиетінің негізін қалаушы және алғашқы қазақ классигі Абай Құнанбаевтың туғанына 175 жыл толды. Абай мұрасына деген қажеттілік бүгін де өзектілігін жоғалтқан жоқ және бүкіл әлем COVID-19 пандемиясына қарсы күресіп жатқан уақытта мән-маңызы арта түсті.

28 Мамыр, 2021 16:09